زندگينامه و سخنان پرويز ناتل خانلري
زندگينامه و سخنان پرويز ناتل خانلري
شاعر ايراني ( 1292- 1369)
دكتر پرويز ناتل خانلري در اسفند ماه سال 1292 شمسي در تهران به دنيا آمد. او دوره ابتدايي و متوسطه تحصيلات
خود را در تهران به پايان رساند و سپس موفق به اخذ مدرك ليسانس از دانشكده ادبيات گرديد. با پايان تحصيلاتش به
استخدام وزارت فرهنگ درآمد و مدتي مشغول به تدريس در دبيرستانهاي رشت شد. پس از آن، در دبيرستانهاي
تهران به كار تدريس ادامه داد و در طي اين دوران، دكتراي خود را در رشته زبان و ادبيات فارسي دريافت نمود. دكتر
خانلري مدتي پست آموزشي وزارت فرهنگ و رياست انتشارات دانشگاه را بر عهده داشت و همچنين به عنوان
دانشيار زبان فارسي در دانشگاه تدريس مي كرد. او در سال 1327شمسي براي تكميل دانش خود به اروپا سفر
كرد و دوره زبان شناسي را در دانشگاه پاريس گذراند. وي بعد از دو سال به ايران بازگشت و به عنوان استاد دانشگاه
به كار تدريس مشغول شد. دكتر خانلري در زمان حيات خود به فعاليتهاي بسياري پرداخت. از جمله انتشار مجله
سخن كه از سال 1322شمسي شروع به نشر آن كرد و همچنين تأسيس بنياد فرهنگ در سال 1344 شمسي كه در
مدت فعاليت اين بنياد، بيش از سيصد عنوان كتاب چاپ و نشر شد و پس از پيروزي انقلاب اسلامي به مؤسسه
مطالعات و تحقيقات فرهنگي تغيير نام داد. سرانجام دكتر خانلري پس از عمري خدمت در شهريور 1369 شمسي دار
فاني را وداع گفت.
دكتر خانلري يكي از شاعران توانا و نويسنده اي بزرگ به شمار مي رود. شعر او داراي مضامين بلند و عالي بوده و
همچنين از انسجام و قدرت خاصي برخوردار است. او در سرودن انواع شعر، مهارت و تبحر داشت. عاليترين و
معروفترين اثر او كه شهرت زيادي نيز كسب كرد، منظومه عقاب است. او يكي از نويسندگان فعال و صاحب نظر به
شمار مي رفت و از زبان شناسان بزرگ، نقادان و محققان چيره دست بود كه آثار گرانبهايي را در اين زمينه خلق
كرده است.
معرفي آثار
دكتر خانلري آثار بسياري را از خود به يادگار گذاشته كه تعدادي از آنها را معرفي مي كنيم. دختر سروان از آثار
پوشكين، تحقيق بنيادي در عروض و قافيه و چگونگي اوزان غزل، غزلهاي خواجه حافظ شيرازي، وزن شعر فارسي،
ماه در مرداب، مجموعه شعر، ترانه هاي منتخب رباعيات شاعران مشهور، تاريخ زبان فارسي در 5 جلد، دستور زبان
فارسي، ديوان سمك عيار، روانشناسي و تطبيق آن با اصول پرورش و آثار بسياري ديگر كه به معرفي آن نمي
پردازيم.
گزيده اي از اشعار
« جان مي رود »
هر چه با خود داشتم از من گريزان مي رود
راحت دل مي رود، دل مي رود، جان ميرود
بامدادان خوشدلي يار سفر بربست و رفت
اينك اميد از پي اش زار و پريشان مي رود
بام و روزن نيز گويي پر گرفت از شوق راه
كوي و برزن مي خزد بر خاك و بي جان مي رود
باد را اينك سرود از دور مي آيد به گوش
زار مي خواند به ره كاين مي رود آن مي رود
مي روم كز همدمي يابم نشان وز ماتمم
سايه پيشاپيش من افتان و خيزان مي رود
هر چه گرد خويش مي بينم وفاداري نماند
اي شب غم پايدار اكنون كه جانان مي رود
« نغمه گمشده »
اين نغمه سرا كيست؟ بگو تا نسرايد
بر اين دل غمديده دگر غم نفزايد
صد حسرت و درد است كز آواي وي امشب
نيشم بزند بر دل و جانم بگزايد
اين نغمه من بود وز من گمشده ديري است
چشم به رهش دوخته، باشد كه در آيد
نالنده و رنجور شتابد ز ره اينك
در تيرگي شب سوي من ره بگشايد
كي بود و كجا بود؟ من و سرخوشي شب
حالي كه دريغا ،نفسي دير نپايد
ايشان بِرُبُودند مگر اين گهر از من
ني ني كه گمان بد بر دوست نشايد
اين نغمه من بود كه هرگز نسرودم
وين مرغ رميده به قفس باز نيايد
سخنان پرويز ناتل خانلري
در راه پيشرفت فرهنگ بايد كوشيد و نخستين قدم، ترك كهنه پرستي است.
آنهايي كه زرنگ ترند، راهي آسانتر برگزينند.
آن كه مي خواهد زنده بماند بايد با دشواري ها درآويزد. دشواري براي زندگان مايه ي نوميدي نيست؛ نوميد مردگان
هستند.
